Köppenen sailkapen klimatikoa
Wladimir Köppen klimatologo alemanak 1884. urtean sortutako sailkapena da hau.
Ondoren Rudolf Geiger-ekin batera, sailkapenaren berrikuspena egin zuten. Klima
mota desberdinak hizki sorta batekin deskribatzen ditu, normalean hiru hizki
izaten dira, tenperatura eta prezipitazioen arabera. Köppenen sailkapen
klimatologikoa oso erabilia da, orokorra eta erraza baita.
Köppenen sailkapenaren araberako klima mota desberdinen deskribapen orokorra
Köppenen sailkapena jatorrizko landarediaren eta klimaren arteko harremanean oinarritzen
da, klima desberdinen arteko mugak zehazteko jatorrizko landarediaren banaketa
kontutan hartzen delarik. Klima desberdinak bereizteko urteko eta hilabeteko
batez-besteko tenperatura eta prezipitazioak kontutan hartzen ditu, baita prezipitazioen
urtarokotasuna ere.
Köppenen sailkapenak, munduko klimak bost multzo orokorretan banatzen ditu:
tropikala,
lehorra,
epela,
kontinentala eta
polarra.
Multzo bakoitza lehen hizki maiuskula batez izendatzen delarik. Aldiberean,
multzo bakoitza azpimultzotan zatitzen du, eta azpimultzo bakoitza klima mota
desberdinetan. Beraz, klima mota bakoitza 2 edo 3 hizkirekin definituta
gelditzen da.
Hurrengo tauletan, klima multzo, azpimultzo eta klima mota desberdinak
zehazteko prozedura deskribatzen da. Klima multzo orokor bakoitzeko taula bat
erakusten da, multzo handi horrek barne hartzen dituen klima mota desberdinak,
jatorrizko landaredia, eta munduko ze zonaldetan garatzen den zehaztuz.
A MULTZOA: KLIMA TROPIKALAK
Hilabete guztietan, batez-besteko tenperatura 18ºC-tatik gorakoa da, eta urtean
metatutako prezipitazioak ebapotranspirazioa gailentzen du (beraz, ez da B
klima multzokoa). Oihan tropikaletan ematen den klimak dira.
Bigarren hizkiak prezipitazioen banaketari erreferentzia egiten dio:
f | Ekuatoriala | Hilabete guztietan
prezipitazioa 60 mm-tik gorakoa da. |
m | Montzonikoa | Hilabete batek behintzat 60 mm-tik
beherako prezipitazioa du eta hilabete lehorrenaren prezipitazioa
[100-(Urteko prezipitazioa/25)] formularen emaitza baino handiago da. |
w | Sabana | Hilabete batek behintzat 60 mm-tik
beherako prezipitazioa du eta hilabete lehorrenaren prezipitazioa
[100-(Urteko prezipitazioa/25)] formularen emaitza baino txikiagoa da. |
A Multzoaren barne hurrengo klima motak bereizten dira:
A MULTZOA | KLIMA TROPIKALAK Hezeak, hilabete guztietan batez-besteko tenperatura
18ºC-tatik gorakoa |
Af: Ekuatoriala |
Beroa eta euritsua urte guztian zehar, urtarorik gabekoa.
Oihan euritsuen klima mota da. |
Ekuadorrean ematen da, 0º eta
10º latitudeen artean kokatzen da, 25ºko latitudea arte ekialdeko zenbait
kostaldetan. Erdialdeko Amerikako zenbait zonaldetako, Amazonas eta Kongo ibaien arroetako edo India eta Asia hego-ekialdeko
zenbait zonaldetako klima da. |
Am: Montzonikoa |
Beroa urte osoan zehar, urtaro
lehor motz batek eurite bizietako beste urtaro heze bati aurre egiten dio.
Oihan montzonikoen klima mota da. |
Zonalde ekuatorial eta tropikalan ematen da.
Afrika tropikalaren mendebaldean eta
batik bat Asiako hego-ekialdean garatzen den klima mota: Thailandia eta
Indonesian, adibidez. |
Aw: Sabana |
Beroa urte osoan zehar, eta
urtaro lehorrarekin.
Sabanan ematen den klima mota da. |
Ekuadorretik aldentzean
agertzen hasten den klima mota da, Af klima zonaldea igaro ondoren.
Mexiko hegoaldean, Erdialdeko Amerikako alderdi batean, Kuban,
Brasileko zonalde askotan, Afrika tropikalean eta Indiako leku gehienetan eta Australia iparraldean ematen den klima mota
da. |
B MULTZOA: KLIMA LEHORRAK
Klima multzo honetan urteko prezipitazioa ebapotranspirazio
potentziala baino baxuagoa da. Basamortu eta estepetako klima mota da.
Klima bat lehorra den jakiteko, prezipitazio atalase bat finkatzen dugu mm-tan:
atalasea kalkulatzeko, urteko batez-besteko tenperatura 20 aldiz biderkatzen
da. Ondoren hiru kasu eman daitezke: Lehenengo kasuan, prezipitazioaren %70 edo
gehiago eguzkia altuen dagoen seihilabetekoan botatzen badu (apiriletik
irailera ipar-hemisferioan, urritik martxora hego-hemisferioan) 280 gehituko
zaio. Bigarren kasuan, seihilabeteko horretan prezipitazioaren %30 eta %70
artean botatzen badu, 140 gehituko zaio, eta hirugarren kasuan seihilabeteko
horretan prezipitazioaren %30 baino gutxiago botatzen badu, 0 gehituko zaio.
Urteko prezipitazio guztia atalase hori baino altuagoa bada, ez da B Multzoko
klima.
Bigarren hizkiak idortasun maila adierazten du:
s | Estepako klima | Urteko prezipitazio guztia
atalasea baino txikiagoa da, baina atalase horren erdia baino handiago. |
w | Basamortukoa |
Urteko prezipitazio guztia atalasearen erdia baino txikiagoa da. |
Hirugarren hizki batek tenperaturen banaketari erreferentzia egiten dio:
h | Beroa | Urteko batez-besteko tenperatura 18ºC baino altuagoa da.
|
k | Hotza | Urteko batez-besteko tenperatura 18ºC baino baxuagoa da. |
B Multzoaren barne hurrengo klima motak bereizten dira:
B MULTZOA | KLIMA LEHORRAK Urteko prezipitazioak ebapotranspirazio potentziala baino
baxuagoak dira |
Bsh: Estepako klima beroa |
Negu epelak eta uda bero edo
oso beroak. Prezipitazioak urriak izaten dira.
Estepako jatorrizko landaredi
mota da.
|
Tropiko eta subtropikoetan
ematen da, basamortu subtropikalen mugetan.
Iberiar penintsulako
hego-ekialdeko ertzean, Maroko, Kalahari eta Kalifornia hegoaldeko kostaldean, Australiako
barnealdeko zonaldeak.
|
Bsk: Estepako klima hotza |
Negu hotzak edo oso hotzak
dira, eta uda epelak edo beroak izan daitezke. Prezipitazioak urriak izaten
dira.
Estepako jatorrizko landaredi mota da. |
Leku epeletan kokatzen ohi
da, itsasotik urrun.
Ipar Amerika barnealdeko, Ebro arro barnealdeko, Iran barnealdeko,
Asia barnealdeko estepako eta Mongolia eta Txina barnealdeko klima mota da.
|
Bwh: Basamortuko klima beroa |
Negu epelak dira, baina
barnealdeko zonaldetan gauez tenperaturak 0ºC-tara hurbildu daitezke. Uda
beroak edo oso beroak dira. Zenbait lekutan udan bero samina egiten du, munduko tenperatura
maximoak eman direlarik. Prezipitazioak oso urriak dira.
Basamortuko
landaredia garatzen da edo landaredi eza. |
Bi hemisferioetako zerro
subtropikaletan ematen da.
Estatu Batuetako hego-mendebaldeko basamortuak, Mexikoko ipar-mendebaldea, Sahara,
Somalia eta Etiopiako ekialdea, Arabiar penintsulako basarmotua, Asiako hego-mendebaldea, Peruko
kostaldea eta Txileko iparraldea, Namibeko basamortua eta Australia erdialdeko basamortuak.
|
Bwk: Basamortuko klima hotza |
Negu oso hotzak dira eta uda epelak edo
beroak. Prezipitazioak oso urriak dira.
Basamortu edo estepako landaredia da edo
landaredi eza. |
Latitude epeletan topatzen
da.
Patagonia argentinarrean, Estatu Batuetako mendebaldeko basamortuetan edo
Asiako barnealdekoetan. |
C MULTZOA: KLIMA EPELAK
Ez dira B Multzoko klimak. Hilabete hotzenaren batez-besteko tenperatura -3ºC (0ºC zenbait sailkapenetan) eta 18ºC artean dago, eta
hilabete beroenarenak 10ºC-ak gainditzen ditu. Klima multzo honen zonaldetan
baso epelak garatzen dira.
Bigarren hizkiak prezipitazioen banaketa adierazten du:
s | Uda lehorra | Uda lehorra da, prezipitazio
minimo bat duelarik: udako hilabeterik lehorrenaren prezipitazioa hilabete hezeenaren
prezipitazioaren herena baino txikiagoa da, eta hilabeteren batek 30 mm-ko
prezipitazioa baino txikiagoa du. |
w | Negu lehorra | Negua lehorra da, prezipitazio
minimo bat duelarik: neguko hilabeterik lehorrenaren prezipitazioa hilabete hezeenaren
prezipitazioaren hamarrena baino txikiagoa da.
|
f | Hezea |
Ez da ez s ez w. Prezipitazio
konstanteak urtean zehar, urtaro lehorrik gabe. |
Hirugarren hizki batek udako tenperaturen portaera adierazten du:
a | Subtropikala | Uda beroa da, hilabete
beroenaren batez-besteko tenperatura 22ºC-tik gorakoa baita. Batez-besteko
tenperatura 10ºC-tik gorakoa da gutxienez urteko lau hilabetetan. |
b | Epela | Uda freskoa da, hilabete
beroenaren batez-besteko tenperatura 22ºC-tik beherakoa baita. Batez-besteko
tenperatura 10ºC-tik gorakoa da gutxienez urteko lau hilabetetan. |
c | Hotza | Uda hotza da. Batez-besteko
tenperatura 10ºC-tik gorakoa da 4 hilabete baino gutxiagotan. |
C Multzoaren barne hurrengo klima motak bereizten dira:
C MULTZOA |
KLIMA EPELAK Hezea, hilabete hotzenaren batez-besteko tenperatura -3ºC (edo 0ºC) eta 18ºC artean, eta hilabete
beroenaren batez-besteko tenperatura 10ºC baino altuagoa |
Cfb: Mendebaldar
kostaldeko itsasaldekoa (Ozeanikoa) |
Negu hotz edo epelak, eta uda
freskoak. Prezipitazioak ongi banatzen dira urte guztian zehar.
Jatorrizko
landaredia hosto-zabalen familiako basoak dira. |
Kontinenteen mendebaldar
kostaldean garatzen da, 45º eta 55º latitudeen artean, normalean klima
mediterraneoari jarraipena ematen dio.
Europako kostalde atlantikoko klima
da, Norvegiako hegoaldetik iberiar penintsulako iparraldea arte doana, Estatu
Batuetako ipar-mendebaldeko kostaldekoa, Txileko hegoaldekoa, Zeelanda
Berrikoa. |
Cfc: Itsasaldeko
subartikoa (Ozeaniko hotza) |
Negu hotzak eta benetazko
udarik gabekoa. Euriak urte osoan zehar.
Zenbait zonaldetan haize bortitzek
landaredia urritzen dute. |
Cfb klimari jarraipena ematen
dio, Poloetara hurbiltzen garen heinean.
Islandiako kostaldean, Norvegiako ipar-mendebaldeko kostaldean
edo Argentina eta Txileko hego muturrean ematen den klima mota da. |
Csa: Mediterraneoa |
Negu epelak eta uda bero eta
lehorrak. Prezipitazioen gehiengoa neguan edo tarteko urtaroetan ematen dira.
Jatorrizko landaredia baso mediterraneoa da. |
Kontinenteen mendebaldar
kostaldean ematen da, 30º eta 40º latitudeen artean, Europaren kasuan 45º
latitudea arte.
Iberiar penintsulako eremu gehiengoaren klima da kantauri isurialdea eta ipar-mendebaldea izan ezik,
Mediterraneo kostaldeko eremu gehiengoarena, Kalifornia barnealdeko zonalde batzuena baita
Australia hego-mendebaldeko beste batzuena ere. |
Csb: Mediterraneoa, uda freskoekin |
Negu hotz edo epelak eta uda
lehor eta freskoak. Prezipitazioen gehiengoa neguan edo tarteko urtaroetan
ematen dira.
Jatorrizko landaredia baso mediterraneoa da. |
Csa klima ematen den latitude
berdinetan agertzen da.
Txile erdialdeko, Kalifornia erdialde kostaldeko,
Hegoafrikako lurmutur zonaldeko,
eta iberiar penintsula barnealdeko leku altuetako (900-1000 metrotatik gorakoa) klima
da. |
Cfa: Subtropikal hezea edo txinatarra |
Negu hotz edo epelak eta uda
heze eta beroak. Euria ongi banatzen da urte osoan zehar.
Iraunkorki berde
mantentzen den basoetan, edo baso epeletan ematen da. |
Klima mota hauek kontinenteen
barnealde eta ekialdeko kostaldean ematen dira, 20º eta 30º latitudeen artean
(48º latitudea arte Europaren kasuan).
Estatu Batuetako hego-ekialdeko, Txina hego-ekialdeko,
Japon erdialde eta hegoaldeko, Argentina ipar
kostaldeko, Uruguai, Hegoafrikako errepublikaren hego-ekialdeko eta Australia ekialdeko klima da. Europan klima ozeanikoaren mugan
agertzen da, itsasoraino dagoen distantziak uda beroak izaten uzten hasten
denean. |
Cwa: Subtropikala negu
lehorrekin |
Negu hotz edo epelak eta uda
beroak. Urtaro lehorra neguan ematen da.
Baso epelen klima mota da. |
Klima mota hau kontinenteen barnealde eta ekialdeko kostaldean
ematen dira, 20º eta 30º latitudeen artean.
Asiako ekialdean (Txinako barnealdean),
Afrikako barnealdean (Zambian, Angolako zonalde batzuetan) eta Hego Amerikako barnealdean. |
Cwb: Epela, negu
lehorrekin |
Negu hotz edo epelak eta uda
freskoak. Uda euritsuak dira eta negu lehorrak. |
Tropikoetako zonalde altuetan
ematen da.
Mexiko, Angola eta Etiopiako goi-lautadetan, Peru, Ekuador eta Kolonbiako Andeetan
baita Argentinako barnealdean ere. |
D MULTZOA: KLIMA KONTINENTALAK (NEGU OSO HOTZETAKOAK)
Hilabete hotzenaren batez-besteko tenperatura -3ºC (edo 0ºC) baino baxuagoa da eta
hilabete beroenarena 10 ºC-tik gorakoa da. Tenperatura-bitarte handiko klimak
dira (tenperatura minimo eta maximoen arteko diferentzia handia da).
Klima
mota hauetan tarteko urtaroak, udazken eta udaberria, oso motzak izateko joera
dute. Prezipitazioak ebapotranspirazioa gailentzen du. Klima mota hauetan baso
mikrotermikoak garatzen dira. Ez dira hego-hemisferioan ematen, bertan ez
baita azalera handiko kontinenterik topatzen, latitude altuetan. Bigarren eta
hirugarren hizkiek C Multzoan duten esanahi berdina dute. Hirugarren hizkiaren
kasuan beste mota bat gehitzen da:
d | Negua behe-mutur tenperaturekin |
Hiru hilabetez edo gutxiagoz,
batez-besteko tenperatura 10ºC-tik gora dago eta hilabete hotzenaren
batez-besteko tenperatura -38ºC baino baxuagoa da. |
D Multzoaren barne hurrengo klima motak bereizten dira:
D MULTZOA |
KLIMA KONTINENTALAK EDO NEGU OSO HOTZETAKOAK
Hezea, hilabete hotzenaren batez-besteko tenperatura -3ºC (edo 0ºC) baino baxuagoa da eta
hilabete beroenarena 10ºC-tik gorakoa. |
Dfa, Dwa, Dsa: Klima
kontinentalak, uda beroekin |
Negu oso hotz eta elurtuak,
uda beroak.
Jatorrizko landaredia hosto erorkorreko basoak dira. |
Kontinenteen barnealde eta
ekialdeko kostaldean ematen dira. Dfa eta Dwa 30º eta 40º latitudeen artean
kokatzen dira (Dwa Asia ekialdean bakarrik, eta hegoalderago zabaltzen da). Dsa barnealdean
ematen da, latitude txikiagoetan, zonalde altuetan.
Klima hauek Estatu
Batuetako ipar-ekialdean, Errusia europearraren hegoaldean, Txinako ipar-ekialdean, Koreako penintsulan eta Japoniako iparraldean
ematen dira. |
Dfb, Dwb, Dsb: Klima
kontinentalak, uda freskoekin |
Negu oso hotz eta elurtuak
eta uda freskoak.
Jatorrizko landaredia koniferek eta hostozabalek osatutako
basoa da. |
Dfb eta Dwb aurreko taldearen
iparraldean ematen dira, 40º eta 50º latitudeen artean: Kanadako ekialdean, Estatu Batuetako ipar-ekialde ertzan eta
Japoniako ipar muturran adibidez. Europako erdialde eta ekialdean eta Errusiako barnealdean ematen dira ere.
Dsb Dsa ematen den zonalde antzekoetan agertzen da, baina kota altuagoetan edo latitude
handiagoetan. |
Dfc, Dwc: Kontinental
subartiko edo boreala |
Negu oso hotz eta luzeak,
elurteekin, eta uda hotz eta oso motzak.
Taiga edo konifera baso hotzen klima
mota da. |
50º eta 60º ipar latitude
artean ematen da, 70º latituderaino zenbait tokitan.
Kanada hegoaldeko (Ozeano Bareko kostaldean izan ezik),
Alaska eta Eskandinavia penintsula gehiengoko (hegoaldea eta hego-mendebaldea izan ezik) klima da. Baita Errusia europearraren
iparraldekoa eta Siberia gehiengokoarena, bertan estepako klima hotz eta tundra
arteko zerro batetan gauzatzen delarik. |
Dfd, Dwd: Klima
kontinental subartikoak, negua behe-mutur tenperaturekin |
Negu bereziki hotzak,
muturreko tenperaturekin (ipar hemisferioko negu hotzenak), bederatzi
hilabetez luzatu daitezkenak. Maiatzan udaran sartzeko eta irailan udaratik
irteteko trantsizio azkar bat egiten da. Uda oso motza da, baina beroa urte
guztiko tenperaturekin alderatuz. |
50º eta 70º ipar latitude
artean ematen da gutxi gora behera.
Klima mota hauek Siberiako
ipar-ekialdeako barnealdean besterik ez dira ematen. |
E MULTZOA: KLIMA POLARRAK
Hilabete guztien batez-besteko tenperaturak 10ºC-tik beherakoak dira. Klima
lehorrak eta iraunkorki hotzak dira.
E Multzoaren barne hurrengo klima motak bereizten dira:
E MULTZOA |
KLIMA POLARRAK Hilabete guztien batez-besteko tenperaturak 10ºC-tik
beherakoak |
Et: Tundra |
Hilabete beroenaren
batez-besteko tenperatura 0ºC eta 10ºC artean dago.
Batez-besteko tenperatura 0ºC-tik gora igotzen denean goroldio
eta belarren bat ernetzen da. |
Ipar Amerika eta Eurasiako
ipar muturrean ematen da, eta ondoko irletan, eta Taigaren ipar mugatik gora
hasten da. |
Ef: Betiereko izotzen klima |
Hilabete beroenaren
batez-besteko tenperatura 0ºC-tik beherakoa da. Ez da inongo landaredirik
garatzen. Izotz iraunkorren klima da. |
Antartika, Groenlandia
barnealdeko eta Himalaia goialdeko klima mota da. |
H MULTZOA: LURRALDE GARAIEN KLIMAK
Klima multzo hau ez zen Köppenen jatorrizko sailkapenean agertzen. Ondoren ezarri zen leku garaien klima motak
barne hartzeko. Klima mota hauek ez ziren beste multzoei egokitzen, altuerak eragina baitu lekuan-lekuko klimetan.
Mendilerro handietan ematen dira: Andeak, Rocky Mountains, Himalaia eta Tibet.
Klimen banaketa latitudearen arabera
Lurra bost zonaldetan bana daiteke
latitudearen arabera:
zonalde tropikal bat,
bi
zonalde epel eta bi
zonalde polar.
Aldi berean, zonalde epela bitan bana daiteke,
zonalde subtropikala tropikoari jarraipena emanez eta
latitude
ertainetako zonaldea. Oro har, Lurreko klimak horrela banatzen dira zonaldeen arabera: